Je zult gelukkig zijn  als je dit niet alleen begrijpt
maar er ook naar handelt  

Joh. 13: 17

Laat jezelf even stil te worden bij deze afbeelding van de Duitse priesterkunstenaar Sieger Köder (1925-2015). Als krijgsgevangene voelde hij aan den lijve het kwaad van de gruwelijke zonden waartoe mensen in staat zijn. Na een opleiding tot zilversmid en kunstschilder, en enkele jaren als leraar op een middelbare school ging hij op 41-jarige leeftijd theologie studeren in Tübingen en werd in 1971 priester gewijd. Hij combineert dan zijn roeping als priester met zijn werk als kunstenaar waarin de invloed van Marc Chagall aantoonbaar is.

In een interview in 2009 zei hij: “Ik hoop dat ik met elk schilderij kan preken … ” Het gaat hem dan ook om de boodschap van het Evangelie. In een ander interview liet hij optekenen: “Mensen komen naar Ellwangen en vragen er de weg naar de schilder. Als ze zo geïnteresseerd zijn in de schilder, dan hebben ze zijn schilderijen niet begrepen.”

De beker en het brood, de in het wit geklede man die de voeten wast van een andere man brengen ons zonder omweg naar de voetwassing van Jezus tijdens het laatste avondmaal. De afwerende hand van de apostel geeft aan dat we met Petrus van doen hebben.

Het hoofd van de in het wit geklede man is niet zichtbaar maar zijn gezicht wordt weerspiegeld in het waswater van de voeten van Petrus. Opvallend is het blauwe vlak waarin Jezus geknield is en die ook de waskom deels omgeeft.

In het Evangelie van Johannes geeft Jezus dit voorbeeld en drie maal wordt gezegd dat hij van zijn leerlingen verwacht dat ze hetzelfde doen, ook zij moeten elkaars voeten wassen. Zijn voorbeeld begrijpen is niet voldoende, ze moeten er ook naar handelen. Dit moeten is een opdracht waar een belofte aan gekoppeld is: “Je zult gelukkig zijn..”  Dus, door te doen wat Jezus hier doet kan een mens tot bloei / tot z’n recht komen, worden zoals hij bedoeld is, in vrijheid zichzelf zijn, of hoe je vanuit onze christelijke traditie geluk ook wilt vertalen.

In dit schilderij van Sieger Köder zijn een aantal signalen te ontdekken die richting kunnen geven aan dit groeiproces. De beker wijn en het brood verwijzen naar een meerwaarde die verworven wordt door jezelf te geven. Druiven kunnen pas wijn worden nadat ze geperst zijn, en de graankorrel moet in staat zijn vermalen te worden om als voedsel te kunnen dienen. Wie zichzelf uit liefde kan geven, zoals Jezus deed, geeft gestalte aan een van de mooiste menselijk mogelijkheden.

Köder die in zijn visuele preken Jezus als voorbeeld wil stellen, toont diens gezicht in het vuile waswater van Petrus’ voeten. Waarmee ook zij die het voorbeeld van Jezus begrijpen en ernaar willen handelen, aangemoedigd worden zichzelf weerspiegeld te zien in het vuile waswater van andermans voeten! De menselijke neiging onszelf te vergelijken met anderen is ons ingeboren. Spontaan vergelijken we onszelf en voelen onszelf zeker of onzeker, naarmate de ander in onze ogen sterker of zwakker is. Deze neiging tot vergelijken brengt ons niet bij onszelf maar maakt afhankelijk van wat anderen zijn in onze ogen. Bovendien schept het ongelijkheid. De ander wordt gezien als meer of minder dan ik,  met alle neigingen tot rivaliteit of gevoel van minderwaardig zijn als gevolg.

Köder toont ons een Jezus wiens spiegelbeeld zichtbaar wordt in het vuile waswater van andermans voeten. In al datgene waar die ander hinder van heeft of het liefst kwijt wil zijn, daarin ligt dus mijn spiegelbeeld. Al zijn tekortkomingen zijn eigenwijsheid, zijn neiging tot zelfverdediging en onoprechtheid laten iets zien van mezelf. In zijn tekorten en misstappen herken ik mezelf. Mijn eigen doen en laten, mijn eigen menselijke mogelijkheden tot falen worden zichtbaar in het falen van de ander.

Zo, met herkenning naar die ander kijken in plaats van vergelijkend, geeft geen ruimte meer aan oordelen. We aanvaarden de ander zoals hij is en leren onszelf beter kennen. Met zelfherkenning naar de gebreken van de ander kijken geeft levenskracht, het water wordt groen. Deze ontdekking kan iemand waarachtiger maken, zuiverend zoals de kleuren wit in de kleding van Jezus en het blauw van de vloer waar hij op knielt aangeven. Waar dit mogelijk is gebeurd iets wat mensen gelukkig maakt, hier kan vergeving gebeuren.

Het zou mooi zijn wanneer dit soort momenten, in een gemeenschap van mensen die bereid zijn Jezus na te volgen, steeds meer de manier van omgaan met elkaar gaan bepalen. In zo’n gemeenschap worden we immers niet alleen steeds meer elkaars broeders, maar nog gelukkig ook.